1) poet. lotem ptaka ‘bardzo, szybko, prędko’. Wyrażenie określające. ♦ W lot.
2) niebieski ptaszek ‘człowiek żyjący cudzym kosztem, nieodpowiedzialny, próżniak, darmozjad’. Wyrażenie rzeczownikowe. Niebieski ptak/ptaszek ‘wyrażenie wielokrotnie pojawiające się w Biblii, m.in. (Koh 10,20); w Nowym Testamencie ptaki wspomniane są jako istoty obdarzone szczególnym zatroskaniem ze strony Boga − Przypatrzcie się ptakom w powietrzu: nie sieją, ani żną i nie zbierają ze spichrzów, a Ojciec wasz niebieski je żywi [...]; niektóre warianty wyrażenia: ptactwo niebieskie, ptaki niebieskie, ptaszki niebieskie, ptak niebieski’. ♦ Niebieski ptak.
3) ptak wróżby ‘kukułka’. Wyrażenie rzeczownikowe. Kukułka‘ ptak będący m.in. symbolem wróżby, wróżby małżeństwa (dobry omen dla dziewcząt). W folklorze kukanie wróży, ile lat życia pozostaje do ślubu, śmierci; w którym kierunku się patrzy, gdy zakuka raz, w tym będzie się od dziś za rok, a gdy się patrzy w ziemię, to wróży śmierć. W starożytności kukułka była przewodnikiem dusz do Hadesu. Według popularnych wierzeń, kto ma monetę przy sobie, gdy kukułka pierwszy raz danej wiosny zakuka, ten będzie bogaty’.
4) wpaść komuś w ptaki ‘wmieszać się w czyjeś sprawy; uniemożliwić jakieś działa’. Zwrot.
