1) pot. chwytać oko ‘zwracać uwagę, narzucać się uwadze’. Zwrot. ♦ Rzucać się w oczy.
2) pot. chwytać za oczy kogoś ‘podobać się komuś’. Zwrot.
3) coś potrzebuje, wymaga oka ‘coś wymaga doglądania, dozoru’. Frazem.
4) coś przysłania komuś bielmem oczy na coś ‘coś nie pozwala widzieć czegoś’. Zwrot. Bielmo ‘biała, nieprzezroczysta plama na rogówce oka utrudniająca widzenie lub powodująca zupełną utratę wzroku’.
5) dać sobie oczy wykopać ‘decydować się na największe przykrości’. Zwrot.
6) dla oka ‘na pozór’. Wyrażenie określające. ♦ ‘coś, ktoś o przyjemnym wyglądzie, wyrazie’.
7) doskakiwać sobie do oczu ‘kłócić się zajadle’. Zwrot. ♦ Skakać sobie do oczu.
8) gdzie, jak okiem zajrzeć ‘w zasięgu wzroku; bardzo daleko’. Wyrażenie określające. ♦ Jak okiem sięgnąć.
9) gdzie okiem rzucić; jak okiem dojrzeć, rzucić ‘wszędzie naokoło’. Wyrażenie określające. ♦ Gdzie (nie) spojrzeć; gdziekolwiek spojrzeć.
10) jak oczy wybrał ‘bez śladu’. Wyrażenie określające. Wybrać ‘przest. wydłubywać ze środka, wykrawać, przycinać’.
11) jakby matce, ojcu z oka wypadł ‘podobny do któregoś z rodziców’. Fraza.
12) jaszczurcze oczy ‘oczy wyrażające złość, podłość, złośliwość’. Frazem.
13) leżeć na oczach ‘roztaczać się przed oczami’. Zwrot.
14) łuska opadła, spadła komuś z oczu ‘ktoś zobaczył prawdę’. Zwrot. Łuska ‘bot. a) sucha, zewnętrzna okrywa niektórych nasion iowoców; łupina,plewa, b) przekształcony liść występujący jako okrywa na pąku lub liść szczątkowy na pędach podziemnych’. ♦ Bielmo, zasłona spada komuś z oczu.
15) mieć oczy dla kogoś ‘przyglądać się komuś, interesować się kimś’. Zwrot.
16) mieć oko na kobiety ‘interesować się kobietami’. Zwrot.
17) mieć spiczaste oczy ‘wszystko zauważać’. Zwrot.
18) mieć wzór przed oczami ‘naśladować’. Zwrot.
19) mieć zawiązane oczy ‘działać na ślepo’. Zwrot.
20) mieć z tyłu oczy ‘wszystko widzieć’. Zwrot. ♦ Mieć oczy dookoła, z tyłu głowy.
21) na mrugnięcie, na mrugnienie oczu, oka ‘a) na życzenie wyrażone najdrobniejszym gestem, natychmiast, b) na chwilę, moment’. Wyrażenie określające. ♦ Być gotowym na czyjeś skinienie.
22) na oczy, na oko (coś pokazać) ‘naocznie, (przedstawić) przed oczy’. Wyrażenie określające (frazem).
23) nieścigniony okiem ‘sięgający, rozpościerający się tak daleko, że nie można dojrzeć końca’. Wyrażenie określające. Nieścigniony ‘daw. taki, którego nie można dogonić; szybki’.
24) oczy czyjeś przylgnęły do czegoś; przylgnąć oczami do czegoś ‘patrzeć intensywnie, z uwagą na coś, przyglądać się czemuś uważnie’. Zwrot.
25) oczy komuś wybiegają na wierzch ‘oczy są wytrzeszczone’. Frazem.
26) od psa oczu pożyczyć; psu oczy (s)przedać ‘być bezwstydnym, bezczelnym’. Zwrot. Pies ‘symbol m.in. nieczystości, zdrożności, zepsucia’.
27) oko na oko; z oka na oko ‘na osobności, bez świadków’. Wyrażenie określające. ♦ W cztery oczy.
28) pakować się komuś w oczy ‘starać się zwrócić czyjąś uwagę’. Zwrot.
29) patrzeć na coś suchym okiem ‘patrzeć mężnie, obiektywnie, obojętnie’. Frazem. ♦ Patrzeć na coś, kogoś trzeźwym okiem.
30) podbić czyjeś oczy ‘podobać się komuś, oczarować kogoś’. Zwrot.
31) postradać z oczu wzgląd na coś ‘przestać coś wiedzieć’. Zwrot. Postradać ‘daw. ponieść stratę; stracić, utracić’.
32) przewracać oczy do kogoś ‘zalecać się’. Zwrot.
33) puścić w oczy mydło ‘utrudnić, uniemożliwić komuś zorientowanie się w sytuacji’. Zwrot. ♦ Mydlić komuś oczy.
34) pot. robić baranie oczy ‘wpatrywać się w kogoś uparcie, przymilnie’. Zwrot. ♦ Robić do kogoś słodkie oczy.
35) smoła komuś z oczu kapie ‘ktoś ma czarne oczy’. Zwrot.
6) stanąć (komuś) do oczu, w oczy ‘coś (ktoś) jest nieustannie w czyjejś pamięci; ciągle się komuś przypomina’. Zwrot. ♦ Coś, ktoś staje komuś przed oczami.
37) sto i oko ‘bardzo dużo’. Wyrażenie określające.
38) stanąć (komuś) na oczach ‘pokazywać się komuś’. Zwrot.
39) strzyc oczami ku czemuś, w czyjąś stronę ‘spoglądać, zerkać’. Zwrot. ♦ Strzelać oczami na coś, kogoś.
40) sypać mak na oczy; zasnuć makiem oczy ‘powodować szybkie zaśnięcie’. Zwrot.
41) sypnąć oko (do kogoś) ‘mrużyć znacząco oko, posyłając komuś porozumiewawcze spojrzenie’. Zwrot. ♦ Puszczać (perskie) oczko, oko.
42) w mrugnienie oka ‘w chwilę, natychmiast’. Wyrażenie określające. ♦ W mgnieniu oka.
43) widzieć własnymi oczami ‘osobiście; być naocznym świadkiem czegoś’. Zwrot. ♦ Widzieć coś na własne oczy.
44) wykolę ci oczy ‘przekonam cię naocznie o czymś, przedstawię rzeczywisty dowód’. Fraza. Wykolę ‘jedna z dwóch postaci form osobowych czasownika wykłuć, wykłuwać: wykłuję/wykolę, wykłuje/wykole, wykłuj/wykol itd.; a) kłując w odpowiedni sposób, utworzyć jakiś wzór; wytatuować, b) wyjąć, wyłupić coś ostrym narzędziem’.
45) wymiatać komuś coś na oczy ‘ukazywać naocznie; wyrzucać coś komuś’. Zwrot.
46) z oka ‘nie prosto’. Wyrażenie określające.
47) zamrużyć oczy na coś ‘udawać, że się nie widzi, tolerować coś’. Zwrot. ♦ Zamykać oczy na coś.
48) za oczami, za oczy ‘w nieobecności, zaocznie’. Wyrażenie określające.
49) zaglądać prawdzie w oczy ‘dowiadywać się prawdy, istotnego stanu rzeczy’. Zwrot. ♦ Spojrzeć prawdzie w oczy.
50) zaprószyć komuś, sobie kimś oko ‘podobać się komuś’. Zwrot. ♦ Wpaść komuś w oko.
51) książk. zawrzeć oczy ‘umrzeć’. Zwrot. Zawierać, zawrzeć ‘przest. dziś gwar. zakrywać otwór, wejście do czegoś; zamykać’. ♦ Zamknąć oczy.
52) zawrócić oczy (w słup) ‘patrzeć nieruchomo w jedno miejsce’. Zwrot. ♦ Stawiać oczy w słup.
53) zdzierać, zedrzeć łuskę komuś z oczu ‘ukazać komuś prawdę’. Zwrot. ♦ Pozbawić kogoś złudzeń.
